ประโยชน์ของการทำสมาธิ
ประโยชน์ของการทำสมาธิ
การนั่งสมาธิเชื่อมโยงกับประโยชน์ต่อสุขภาพได้หลากหลายมาก จากผลการตรวจสอบทางการศึกษาการฝึกสมาธิในการประเมินผลทางวิทยาศาสตร์ระบุผลลัพธ์ที่น่าพอใจ อันรวมถึงผลดีต่อการผ่อนคลาย ทำให้มีสมาธิตั้งมั่นมากขึ้น ระดับการรับรู้ ทัศนคติในการสังเกตตนเอง ความไวในการตอบสนองต่อการรับรู้ ความทรงจำที่ดี การควบคุมตนเอง ความหยั่งรู้ และการเห็นคุณค่าในตนเองที่ดีขึ้น การนั่งสมาธิเชื่อมโยงเกี่ยวข้องกับการเปลี่ยนแปลงทางชีวเคมีและทางกายภาพในร่างกายมนุษย์ที่มีการเปลี่ยนแปลงพลังงานที่เป็นระบบการเผาผลาญของร่างกาย อัตราการเต้นของหัวใจ ระบบการหายใจ ระดับความดันโลหิตสูง และการทำงานของสมอง ผลจากการศึกษาเรื่องนี้ยังแสดงให้เห็นว่าการฝึกสมาธิสามารถปรับปรุงผลการเรียนและการทำงานให้ดีขึ้น
ในปัจจุบันนี้การฝึกสมาธิมีผลต่อการดูแลสุขภาพอย่างเห็นได้ชัด เนื่องจากหลักฐานที่ชี้ให้เห็นถึงความสัมพันธ์เชิงบวกระหว่างการฝึกทำสมาธิกับสุขภาพทางอารมณ์และร่างกาย ตัวอย่างของผลประโยชน์ดังกล่าวรวมไปถึงการลดความเครียด ลดความวิตกกังวล ลดอาการซึมเศร้า ลดอาการปวดหัว ลดความเจ็บปวด และลดความดันโลหิต
หลักฐานจากพุทธพจน์เกี่ยวกับเรื่องสมาธิ ปรากฏในพระไตรปิฎกบันทึกที่หัวข้อ “สมาธิสูตร” ได้ระบุประโยชน์ของการทำสมาธิโดยอธิบายไว้ดังนี้
การชีวิตอยู่อย่างมีความสุข
เราจะได้รับความสุขในทันทีที่นั่งสมาธิด้วยการละทิ้งความกังวลและภารกิจหน้าที่รับผิดชอบต่างๆในชีวิต ณ ช่วงเวลานั้น เปรียบเสมือนการขนของหนักที่บรรทุกระหว่างที่มีการเดินทางไกล ร่างกายจะรู้สึกเบาสบายขึ้น จิตใจก็ปลอดโปร่งโล่งใจ การฝึกจิตให้ปราศจากความกังวลทำให้เราพบความสุขในทุกสิ่งที่เราทำและทุกที่ที่เราไป เราจะนอนหลับอย่างมีความสุข ตื่นขึ้นมาอย่างมีความสุข และทำกิจวัตรประจำวันของเราอย่างมีความสุข เฉพาะเหตุผลด้านนี้เพียงอย่างเดียวก็เพียงพอแล้วสำหรับบางคนที่มาฝึกสมาธิ
ความสุขที่เกิดจากใจที่สงบนั้นคงทนและยั่งยืน เป็นความสุขที่แท้จริง ไม่มีสิ่งใดสามารถส่งผลเสียกระทบต่อคนที่มีเพิ่มพูนมากขึ้น นี่คือความสุขจากสมาธิที่ไม่มีใครพรากไปจากเราได้
การฝึกสมาธิเป็นความรู้ความเข้าใจที่สุดยอด กล่าวกันว่ามนุษย์เราทั่วไปใช้สมองน้อยกว่า 10% ขณะเดียวกันไม่ได้ใช้ 90% ถึงแม้ว่าสมองมนุษย์จะพัฒนาได้ดีไปไกลกว่าสัตว์โลกสายพันธุ์อื่นๆ แต่ศักยภาพบางอย่างของมนุษย์ก็ยังด้อยพัฒนาและไม่สมบูรณ์ ต่างจากศักยภาพของสัตว์บางชนิด ยกตัวอย่างเช่น เราไม่สามารถมองเห็นชัดในความมืด ความสามารถในการได้กลิ่น หรือการได้ยินจากระยะไกล อีกทั้งเราไม่สามารถจดจำสิ่งที่เกิดขึ้นกับตัวเราเองเมื่อเหตุการณ์ผ่านไปเนิ่นนานแล้ว
เวลาที่จิตเราขุ่นมัวย่อมไม่ใสสะอาดจะเป็นคล้ายกับน้ำขุ่นๆ การฝึกนั่งสมาธิสามารถช่วยชำระจิตใจให้บริสุทธิ์ ทำให้สติของเราสมบูรณ์ และนำพาให้เกิดความรู้แจ้งในเรื่องที่ไม่ยั่งยืนที่ปกปิดไว้ในใจเรา เมื่อเราบรรลุสัมมาสมาธิในระดับที่สูงขึ้นและปัญญาของเราสมบูรณ์แล้ว เราจะมีความชัดเจนที่ก่อให้เกิดความหยั่งรู้และความรู้อันเป็นดวงปัญญาที่สูงขึ้น รวมทั้งมีความสามารถในการอ่านความคิดของผู้อื่น มองเห็นอดีตหรืออนาคต หรือระลึกถึงชีวิตของตัวเราที่ผ่านมา เรื่องต่างๆ เช่นความสามารถเหนือวิสัยของมนุษย์ทั่วไปดังกล่าวเป็นผลที่เกิดจากการฝึกสมาธิในระดับสูงซึ่งได้เคยมีหลักฐานการจดบันทึกเรื่องราวเหล่านี้ไว้
ความสุขที่เกิดจากใจที่สงบนั้นคงทนและยั่งยืน เป็นความสุขที่แท้จริง ไม่มีสิ่งใดสามารถส่งผลเสียกระทบต่อคนที่มีเพิ่มพูนมากขึ้น นี่คือความสุขจากสมาธิที่ไม่มีใครพรากไปจากเราได้
การฝึกสมาธิเป็นความรู้ความเข้าใจที่สุดยอด กล่าวกันว่ามนุษย์เราทั่วไปใช้สมองน้อยกว่า 10% ขณะเดียวกันไม่ได้ใช้ 90% ถึงแม้ว่าสมองมนุษย์จะพัฒนาได้ดีไปไกลกว่าสัตว์โลกสายพันธุ์อื่นๆ แต่ศักยภาพบางอย่างของมนุษย์ก็ยังด้อยพัฒนาและไม่สมบูรณ์ ต่างจากศักยภาพของสัตว์บางชนิด ยกตัวอย่างเช่น เราไม่สามารถมองเห็นชัดในความมืด ความสามารถในการได้กลิ่น หรือการได้ยินจากระยะไกล อีกทั้งเราไม่สามารถจดจำสิ่งที่เกิดขึ้นกับตัวเราเองเมื่อเหตุการณ์ผ่านไปเนิ่นนานแล้ว
เวลาที่จิตเราขุ่นมัวย่อมไม่ใสสะอาดจะเป็นคล้ายกับน้ำขุ่นๆ การฝึกนั่งสมาธิสามารถช่วยชำระจิตใจให้บริสุทธิ์ ทำให้สติของเราสมบูรณ์ และนำพาให้เกิดความรู้แจ้งในเรื่องที่ไม่ยั่งยืนที่ปกปิดไว้ในใจเรา เมื่อเราบรรลุสัมมาสมาธิในระดับที่สูงขึ้นและปัญญาของเราสมบูรณ์แล้ว เราจะมีความชัดเจนที่ก่อให้เกิดความหยั่งรู้และความรู้อันเป็นดวงปัญญาที่สูงขึ้น รวมทั้งมีความสามารถในการอ่านความคิดของผู้อื่น มองเห็นอดีตหรืออนาคต หรือระลึกถึงชีวิตของตัวเราที่ผ่านมา เรื่องต่างๆ เช่นความสามารถเหนือวิสัยของมนุษย์ทั่วไปดังกล่าวเป็นผลที่เกิดจากการฝึกสมาธิในระดับสูงซึ่งได้เคยมีหลักฐานการจดบันทึกเรื่องราวเหล่านี้ไว้
สติและความเข้าใจ
การฝึกสมาธิช่วยให้เราพัฒนาสติและสัมปชัญญะได้เชี่ยวชาญเฉียบคมขึ้น จิตใจจะแจ่มใสและมีความตระหนักรู้ทุกสิ่งรอบตัวมากขึ้น ร่างกายและจิตใจของเราจะประสานรวมเป็นหนึ่งเดียวกัน เราจะมีสมาธิมากขึ้นทำให้ความว้าวุ่นฟุ้งซ่านวิตกกังวลต่างๆน้อยลง ความจดจ่อมีสมาธิและความจำของเราจะดีขึ้นส่งผลให้มีประสิทธิภาพดีขึ้นทั้งการศึกษาเล่าเรียนและการทำงาน เราจะมีขีดความสามารถที่มีทักษะดีขึ้นทั้งการตีความอย่างถูกต้องและจับความเข้าใจได้ลึกซึ้งถึงเรื่องที่สลับซับซ้อน ส่งผลให้ประสบความสำเร็จในภารกิจต่างๆ ได้อย่างง่ายดาย
การละกิเลส
กิเลสเป็นมลทินทางใจที่เกิดจากความโลภ ความโกรธ ความหลง สิ่งเหล่านี้เป็นสาเหตุของความชั่วร้ายและข้อบกพร่องที่ใหญ่ที่สุดของมนุษย์ ความโลภเป็นสาเหตุให้เกิดความไม่พอใจและมักออกนอกลู่นอกทางด้วยความทะยานอยาก ผลักดันให้ผู้คนคดโกง ขโมย โกหก และก่ออาชญากรรม ความโกรธทำให้เกิดความเกลียดชังและมีเจตนามุ่งร้าย ความหลงทำให้เกิดความไม่รู้ ในสามประการนี้ความโกรธเป็นสิ่งที่แย่ที่สุด ใครก็ตามที่โง่เขลาเบาปัญญาขาดความรอบรู้และไม่มีความเข้าใจว่าสิ่งใดถูกต้องหรือสิ่งใดผิด แยกแยะไม่ได้ว่าอะไรดีอะไรชั่ว หลายคนก่อเหตุอาชญากรรมเพราะพวกเขาไม่รู้ว่าการกระทำอย่างนั้นของพวกเขาเป็นสิ่งที่ผิดพลาด
กิเลสมาจากใจที่ไม่บริสุทธิ์ การฝึกสมาธิช่วยชำระล้างจิตใจให้บริสุทธิ์และปรับปรุงคุณภาพทางศีลธรรมอันจะนำพาไปสู่ความมีปัญญา ความประพฤติดีและพฤติกรรมที่ดีๆ ผู้มีปัญญาย่อมรู้ถึงผลร้ายผลเสียของกิเลสและพยายามอย่างมุ่งมั่นเพื่อฝ่าฟันหาทางหลุดพ้นจากกิเลสนั้น ผู้มีปัญญาฝึกการให้ทาน ความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่เพื่อเอาชนะความโลภ รักษาศีลเพื่อเอาชนะกับความคิดร้าย และฝึกฝนความฉลาดรอบรู้เพื่อเอาชนะความไม่รู้
จากมุมมองทางจิตวิญญาณ ปัญญาที่ได้จากการทำสมาธิจะช่วยให้เรามีคุณธรรมมากขึ้นในเรื่องการที่จะตัดสินใจทำและคัดกรองสิ่งที่จะทำ เราจะมีความสบายใจมากขึ้นในความเป็นตัวตนเช่นนั้นและมีผลที่ดีต่อสิ่งแวดล้อมรอบตัวเราเช่นกัน ชีวิตครอบครัวย่อมจะสมานสามัคคีมากขึ้นและเราจะเป็นพ่อแม่ที่ดีของลูกๆ
การกระทำหรือกรรมทั้งหลาย ไม่ว่าจะเป็นกรรมดีหรือกรรมชั่ว ล้วนมีต้นเหตุเกิดจากใจ ปัญหาสังคมส่วนใหญ่เกิดจากคุณภาพจิตใจที่ตกต่ำ ถ้าคนในสังคมปฏิบัติธรรมเป็นประจำ คุณภาพของจิตใจก็จะยกระดับสูงขึ้นไปสู่รากเหง้าแห่งคุณความดี มีความเคารพให้เกียรติซึ่งกันและกันและการให้ความร่วมมือกันจะเพิ่มขึ้น อาชญากรรมและสถานการณ์ที่ไม่สงบจะลดน้อยลง ประกอบกับความเต็มใจที่จะให้ความร่วมมือพร้อมๆ กับความปรารถนาดีต่อกันในสังคมจะแพร่หลายมากขึ้น สังคมที่มีผู้คนปฏิบัติธรรมเป็นประจำจะเป็นสังคมที่สงบสุข สันติภาพโลกเริ่มต้นจากความสงบสุขภายใน
การเข้าใจความเป็นจริงของธรรมชาติและจุดประสงค์ที่แท้จริงของชีวิตจะนำพาให้ชีวิตดำเนินไปตามวิถีแห่งความชอบธรรมและความบริสุทธิ์ ผู้มีจิตบริสุทธิ์ย่อมไม่ประพฤติชั่ว เป็นที่เชื่อมั่นว่าชีวิตหลังความตายของบุคคลดังกล่าวย่อมไปสู่จุดหมายปลายทางที่มีความสุข
กิเลสมาจากใจที่ไม่บริสุทธิ์ การฝึกสมาธิช่วยชำระล้างจิตใจให้บริสุทธิ์และปรับปรุงคุณภาพทางศีลธรรมอันจะนำพาไปสู่ความมีปัญญา ความประพฤติดีและพฤติกรรมที่ดีๆ ผู้มีปัญญาย่อมรู้ถึงผลร้ายผลเสียของกิเลสและพยายามอย่างมุ่งมั่นเพื่อฝ่าฟันหาทางหลุดพ้นจากกิเลสนั้น ผู้มีปัญญาฝึกการให้ทาน ความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่เพื่อเอาชนะความโลภ รักษาศีลเพื่อเอาชนะกับความคิดร้าย และฝึกฝนความฉลาดรอบรู้เพื่อเอาชนะความไม่รู้
จากมุมมองทางจิตวิญญาณ ปัญญาที่ได้จากการทำสมาธิจะช่วยให้เรามีคุณธรรมมากขึ้นในเรื่องการที่จะตัดสินใจทำและคัดกรองสิ่งที่จะทำ เราจะมีความสบายใจมากขึ้นในความเป็นตัวตนเช่นนั้นและมีผลที่ดีต่อสิ่งแวดล้อมรอบตัวเราเช่นกัน ชีวิตครอบครัวย่อมจะสมานสามัคคีมากขึ้นและเราจะเป็นพ่อแม่ที่ดีของลูกๆ
การกระทำหรือกรรมทั้งหลาย ไม่ว่าจะเป็นกรรมดีหรือกรรมชั่ว ล้วนมีต้นเหตุเกิดจากใจ ปัญหาสังคมส่วนใหญ่เกิดจากคุณภาพจิตใจที่ตกต่ำ ถ้าคนในสังคมปฏิบัติธรรมเป็นประจำ คุณภาพของจิตใจก็จะยกระดับสูงขึ้นไปสู่รากเหง้าแห่งคุณความดี มีความเคารพให้เกียรติซึ่งกันและกันและการให้ความร่วมมือกันจะเพิ่มขึ้น อาชญากรรมและสถานการณ์ที่ไม่สงบจะลดน้อยลง ประกอบกับความเต็มใจที่จะให้ความร่วมมือพร้อมๆ กับความปรารถนาดีต่อกันในสังคมจะแพร่หลายมากขึ้น สังคมที่มีผู้คนปฏิบัติธรรมเป็นประจำจะเป็นสังคมที่สงบสุข สันติภาพโลกเริ่มต้นจากความสงบสุขภายใน
การเข้าใจความเป็นจริงของธรรมชาติและจุดประสงค์ที่แท้จริงของชีวิตจะนำพาให้ชีวิตดำเนินไปตามวิถีแห่งความชอบธรรมและความบริสุทธิ์ ผู้มีจิตบริสุทธิ์ย่อมไม่ประพฤติชั่ว เป็นที่เชื่อมั่นว่าชีวิตหลังความตายของบุคคลดังกล่าวย่อมไปสู่จุดหมายปลายทางที่มีความสุข
ปัญญาที่เกิดจากการฝึกสมาธิ
การที่จะมีปัญญาสามารถฝึกฝนได้สามวิธีดังนี้: ด้วยวิธีการเรียนรู้ วิธีคิดจินตนาการและการฝึกสมาธิ เป็นเช่นนี้บ่อยครั้งนั่นคือ สิ่งที่เราคิดว่าเป็นความจริงในวันนี้ อาจไม่เป็นความจริงอีกต่อไปในวันพรุ่งนี้ “ความจริง” ที่แท้จริงจะต้องเป็นอมตะไม่ขึ้นกับกาลเวลา สิ่งที่เชื่อว่าเป็นจริงเมื่อหมื่นปีก่อนควรจะเป็นจริงในวันนี้และควรจะยังคงเป็นจริงอีกหมื่นปีต่อจากนี้ไป
ความรู้ที่ได้จากการเจริญวิปัสสนาอยู่บนพื้นฐานของความเป็นจริงแท้ ความลับของชีวิตมีมากเกินกว่าจะพบได้ในหนังสือหรือจากการสาธยาย หรือผ่านความสามารถในการคิดค้นจินตนาการ การฝึกสมาธิช่วยให้เราเข้าถึง “ความรู้ภายใน” ที่เผยให้เห็นธรรมชาติที่แท้จริงของตัวเราและแก่นแท้แห่งจิตวิญญาณที่มีอยู่ภายในตัวเราของแต่ละบุคคล
ความรู้ที่ได้จากการเจริญวิปัสสนาอยู่บนพื้นฐานของความเป็นจริงแท้ ความลับของชีวิตมีมากเกินกว่าจะพบได้ในหนังสือหรือจากการสาธยาย หรือผ่านความสามารถในการคิดค้นจินตนาการ การฝึกสมาธิช่วยให้เราเข้าถึง “ความรู้ภายใน” ที่เผยให้เห็นธรรมชาติที่แท้จริงของตัวเราและแก่นแท้แห่งจิตวิญญาณที่มีอยู่ภายในตัวเราของแต่ละบุคคล
บุญที่ได้รับจากการฝึกสมาธิ
ผลพลอยได้อย่างหนึ่งของการทำสมาธิคือ “บุญ” ซึ่งเป็นรูปแบบของพลังงานเชิงบวกที่สร้างขึ้นทุกครั้งที่ได้ทำความดี ผ่านทางสุขภาพจิต สุขภาพกาย หรือทางวาจา บุญเป็นเบื้องหลังความสำเร็จของความร่ำรวย สุขภาพดี และความสุขทั้งปวง และเป็นพลังผลักดันส่งผลให้เป็นคนสวย หล่อ เก่ง รวย มีชื่อเสียง หรือโชคดี บุญทำหน้าที่เสมือนเครื่องช่วยเติมเต็มความปรารถนาที่จะเปลี่ยนความปรารถนาของเราให้เป็นจริง เหมือนเป็นแม่เหล็กดึงดูดแต่สิ่งที่ดีๆ เข้ามาหาตัวเรา
บุญยังมีความสามารถในการชำระจิตใจให้บริสุทธิ์และปรับปรุงแก้ไขให้เกิดคุณธรรมภายใน บุญเกิดจากการสั่งสมคุณความดี ซึ่งสำคัญที่สุดคือ การให้ทาน การรักษาศีล การฝึกจิตด้วยการทำสมาธิ ทุกครั้งที่คุณฝึกสมาธิ เท่ากับคุณได้สั่งสมบุญกุศลให้เพิ่มพูนขึ้น
บุญยังมีความสามารถในการชำระจิตใจให้บริสุทธิ์และปรับปรุงแก้ไขให้เกิดคุณธรรมภายใน บุญเกิดจากการสั่งสมคุณความดี ซึ่งสำคัญที่สุดคือ การให้ทาน การรักษาศีล การฝึกจิตด้วยการทำสมาธิ ทุกครั้งที่คุณฝึกสมาธิ เท่ากับคุณได้สั่งสมบุญกุศลให้เพิ่มพูนขึ้น